Prof. Dr. Önder Ergönül

Koç Üniversitesi Tıp Fakültesi Öğretim Üyesi

Türk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği Başkanı

Üst solunum yolu infeksiyonları neden önemli?

Sonbaharın başlamasıyla birlikte Kuzey yarıkürede solunum yolu infeksiyonları artar. Bu infeksiyonların pek çoğu solunum yollarının üst bölgelerini tutar ve üst bölgede sınırlı kalır. Her yıl çok sayıda insan solunum yolu infeksiyonu geçirir ve bazı kişiler kaybedilir.

Üst ve alt solunum yolu ne demektir?

Üst solunum yolu boğaz ve gırtlaktan daha yukarı bölgelerdir Alt solunum yolu ise akciğerler ve akciğerlere giden solunum yollarını ifade eder.

Üst solunum yolu infeksiyonlarının belirtileri nelerdir?

Öksürük, yüksek ateş, boğaz ağrısı, boğazda yanmadır. Ayrıca halsizlik ve yaygın vücut ağrısı da olur.

Hemen tedavi edilmeli midir?

Öncelikle uygun bir tanı konulmalıdır. Üst solunum yolu infeksiyonlarının nedenleri çok çeşitlidir. Bakteriler etken olabildiği gibi, virüsler de etken olabilir. Virüslere antibiyotik verilmesi yararlı olmayacaktır. O nedenle tedaviye başlamadan önce etkenin ne olduğunu anlamak gerekir.

Üst solunum yolu infeksiyonlarının tümü aynı şekilde mi seyreder?

Hayır, çok hafif seyirli olanlar olabildiği gibi, çok ağır seyirli, hatta öldürücü olabilir. Örneğin MERS de (middle east respiratory syndrome; ortadoğu solunum hastalığı) da üst solunum yolundan başlayarak alt solunum yoluna geçebilir ve öldürücü olabilmektedir. Bugüne kadar tüm dünyada yaklaşık 1000 kişi bu hastalığa yakalanmış ve bu kişilerin yarısı kaybedilmiştir.

Bir solunum hastalığı olarak MERS (ortadoğu solunum hastalığı) halen önemli bir sorun mudur?

Önümüzdeki dönemde de riskli olabilir. Suudi Arabistan Sağlık Bakanlığı Hacca gidenler için sıkça uyarılarda bulunmakta ve riskli olan kişilerin mümkünse hac ziyaretlerini ertelemelerini istemektedir.

Domuz gribi de bir üst solunum yolu infeksiyonu mudur?

Evet, üst solunum yolu infeksiyonu olarak başlar ama bazı hastalarda, özellikle risk grubundaki hastalarda daha ağır seyrederek alt solunum yollarını da tutabilir.

Domuz gribi halen görülüyor mu? Nasıl ayırdedilir.

Halen görülebilir. Diğer influenza türlerinden ayırdedilemez. Yine yüksek ateş, başağrısı, boğaz ağrısı ve yaygın halsizlik ile karakterizedir. Ama her hastada bu belirti ve bulguların tümü olmayabilir.

O halde, etken nasıl saptanır?

Etkenin bakteriyel ya da viral olup olmadığını anlamak önemlidir. Çünkü tedavi yaklaşımı tamamen değişecektir. Virüslerde antibiyotikler işe yaramaz ama bakteriler için verilmesi gerekir. Temel testlerden kan sayımı ve C reaktif protein gibi testler fikir verebilir. Boğaz kültürü alınabilir. Ayrıca son yıllarda solunum virüsleri paneli de çalışılmaktadır. Bu panelde etken olabilecek yaklaşık 20 virüs taranabilmektedir. Ancak her hastada yapılması uygun olmayacaktır. Orta ve ciddi seyirli hastalarda yapılması önerilir. Kan testleri ve mikrobiyolojik testlerin yanısıra gerekirse akciğer grafisi çekilerek alt solunum yollarına geçiş araştırılmalıdır.

Tedavi edilmezse ne olur?

Üst solunum yolundan başlayan infeksiyon alt solunum yoluna geçer ve zatürreye neden olur. Zatürre (pnömoni) çok daha ciddi bir hastalıktır. Uygun tedavi edilmezse durum daha da ciddileşir. Kişinin genel durumuna ve klinik durumuna göre hastaneye yatması gerekebilir.

Eğer uygun tedavi edilmezse bakteri kana karışabilir. Eğer bakteri kana karışırsa, sepsis denilen ve uygun tedavi edilmediğinde şok denilen ve yoğun bakım ihtiyacı gerektiren durum klinik tablo oluşur. Bu durumda kişinin mutlaka hastaneye yatırılması ve daha güçlü antibiyotikler kullanılması gerekir.

Korunmak mümkün müdür?

Ayrıca, korunmak için ellerin uygun şekilde yıkanması çok önemlidir. İşten eve geldiğimizde ya da evden işe gittiğimizde ellerin yıkanması büyük önem taşır. Toplu ulaşım ve kalabalık ortak mekanlar çok büyük risk taşırlar. Havaların soğumasıyla birlikte kapalı mekanlarda kalma zamanı artar. Bu durum daha çok solunum yolu enfeksiyonu görülmesine zemin hazırlar.

Bir başka önemli faktör sigara ya da tütün kullanımıdır. Sigara içenlerse solunum yolu enfeksiyonlarının çok daha fazla olduğu defalarca kanıtlanmış bir bilgidir. Sigaraya karşı mücadele, solunum yolu enfeksiyonlarından korunabilmek açısından da önem taşır.

Solunum yolları infeksiyonlarından korunmak için 2 önemli aşıdan söz etmek isterim, influenza ve zatürre aşıları. Bunlar iki farklı aşılardır.

Kimlerin aşı olmasını önerirsiniz?

İsteyen herkes olabilir ama özellikle risk grubunda tanımlanan kişiler her iki aşıyı da olmalıdırlar. Risk grubundaki kişiler, şeker, tansiyon, kanser gibi kronik hastalığı olanlar, 65 yaşın üzerindekiler bu aşıları mutlaka yaptırmalıdırlar. Ayrıca sağlık çalışanları gibi toplumsal infeksiyonlara sıkça maruz kalan meslek grupları da özellikle influenza aşısını yaptırmalıdırlar.

Özel olarak vitamin takviyesi yararlı olur mu?

Eskiden antibiyotiklerin yanında bir de vitamin yazılırdı. Vitaminlerin ciddi bir eksikliği olmadığı sürece böyle takviye olarak verilmesinin çok yararlı olmadığı görüldü. Sadece ağır spor yapanlarda C vitamininin yararlı olabileceği gösterilmiştir. Bunun ötesinde vitaminlerin yararı kesin olarak gösterilememiştir.

Bu konuda nasıl bir mesaj vermek istersiniz?

Her üst solunum yolu infeksiyonu antibiyotik tedavisi gerektirmez. Viral nedenli olan infeksiyonlarda antibiyotikler yararsızdır. Antibiyotik kullanmadan önce doktora başvurulmasını öneririm.

Teşekkürler.